Sáng 8/4/2014, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức Lễ công bố Báo cáo thường niên doanh nghiệp Việt Nam 2013 với chủ đề “Phát triển doanh nghiệp và chất lượng tăng trưởng”.

Đây là một trong những tài liệu quan trọng, giúp các doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách hiểu rõ về tình hình phát triển của doanh nghiệp Việt Nam qua từng năm, trên cơ sở đó, xây dựng những hướng đi thích hợp phục vụ cho việc phát triển kinh doanh ở Việt Nam.

Báo cáo tiếp cận và phân tích sự phát triển của doanh nghiệp từ 3 góc nhìn chính và cũng là ba trụ cột quan trọng quyết định đến chất lượng tăng trưởng của nền kinh tế, đó là: cơ cấu kinh tế, năng lực cạnh tranh và hiệu quả hoạt động ở các cấp độ: doanh nghiệp, ngành, khu vực kinh tế và của toàn bộ nền kinh tế.

Năm 2013: Xu thế cải thiện

Báo cáo nêu rõ, chỉ số động thái tổng hợp các yếu tố tác động trực tiếp đến tình hình sản xuất kinh doanh năm 2013 có xu thế cải thiện rõ rệt, đạt 17 điểm, trong khi chỉ số này của năm 2012 chỉ đạt – 6 điểm.

Nhìn chung, một số yếu tố được doanh nghiệp dự cảm vào cuối năm 2014 khá sát so với thực tế diễn ra vào năm 2013. Điển hình là các yếu tố về nhu cầu thị trường trong nước, tiếp cận thị trường công nghệ, điều kiện hạ tầng giao thông và yếu tố về cấp đất, giải phóng mặt bằng mở rộng sản xuất. Bên cạnh đó, một số yếu tố được doanh nghiệp dự cảm sẽ tốt lên trong năm 2013 nhưng thực tế năm 2013 vẫn chưa được cải thiện, ví dụ nhu cầu thị trường trong nước và tiếp cận vốn vay. Yếu tố về điều kiện hạ tầng tiện ích được cải thiện lớn hơn nhiều so với mức doanh nghiệp dự cảm. Hầu hết các yếu tố tác động đến tình hình sản xuất kinh doanh đều được các doanh nghiệp dự cảm sẽ được cải thiện vào năm 2014.

Về các yếu tố liên quan đến chính sách và điều hành vĩ mô, báo cáo đánh giá tổng thể môi trường chính sách và điều hành vĩ mô trong năm 2013 được cải thiện đáng kể so với năm 2012. Sự cải thiện này đặc biệt được nhấn mạnh ở chỉ số tổng thể môi trường pháp lý và kinh tế vĩ mô trong năm 2013. Đây là kết quả tổng hợp từ sự cải thiện của từng yếu tố thành phần như: Chất lượng của quy định pháp lý, hiệu lực thực thi chính sách, thủ tục hành chính liên quan tới doanh nghiệp, sự cải thiện trong thái độ và ý thức trách nhiệm của cán bộ công quyền, sự ổn định của môi trường pháp lý và điều hành kinh tế.

Về chính sách hỗ trợ tiếp cận vốn cho doanh nghiệp, trong năm 2013, 65,2% doanh nghiệp trong diện điều tra có nhu cầu vay vốn ngân hàng, trong khi tỷ lệ này năm 2012 là 57,3%. Như vậy, nhu cầu vay vốn ngân hàng của doanh nghiệp có xu hướng tăng cao so với năm 2012. Có 34,8% doanh nghiệp không có nhu cầu vay vốn. Trong những doanh nghiệp không vay vốn, 40,5% lượt doanh nghiệp nêu lý do vì lãi suất vẫn rất cao, kinh doanh không đủ hiệu quả để trả lãi; 21,1% do thị trường tiêu thụ sản phẩm bị thu hẹp; 18,6% do đã tìm được kênh huy động vốn khác, 19,1% do nguyên nhân khác.

Năm 2013, lãi suất ngân hàng đã giảm mạnh nhưng tốc độ tăng trưởng tín dụng không được cải thiện nhiều. Nguyên nhân chính được các tổ chức tín dụng đưa ra chủ yếu là do các doanh nghiệp không đáp ứng đủ các điều kiện vay vốn theo quy định. Một trong những điều kiện đó là phải có tài sản thế chấp. Việc sử dụng bất động sản làm tài sản thế chấp trong điều kiện thị trường bất động sản đóng băng đã đẩy cả doanh nghiệp và ngân hàng vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan.

Năm 2014: Dự cảm lạc quan

Kết quả cho thấy hầu hết các doanh nghiệp có kế hoạch giữ nguyên quy mô kinh doanh trong năm 2014. Tỷ lệ này chiếm 50,7%. 42,5% doanh nghiệp được khảo sát có thể mở rộng quy mô kinh doanh và 6,7% có thể giảm quy mô kinh doanh, chỉ có 0,1% doanh nghiệp có thể sẽ phải tạm dừng hoạt động.

Doanh nghiệp quyết định mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh là do nhiều yếu tố khác nhau. Trong đó, nhóm nguyên nhân triển vọng kinh tế thuận lợi và sẵn có lao động có tay nghề với chi phí cạnh tranh cao được nhiều lượt doanh nghiệp lựa chọn nhất. Tỷ lệ này lần lượt là 42,9% và 40,1%. Doanh nghiệp đang kỳ vọng rất nhiều vào những chuyển biến tại thị trường lao động vì đây là thời điểm dễ dàng nhất để doanh nghiệp có thể tuyển dụng được nhân lực đáp ứng ngay được yêu cầu công việc mà có thể không nhất thiết phải đào tạo, thậm chí với cả những vị trí chủ chốt.

Về tình hình sản xuất kinh doanh, ngoài yếu tố lợi nhuận, các yếu tố còn lại đều được dự cảm sẽ tốt lên trong năm 2014. Tuy nhiên trong lịch sử nghiên cứu VbiS, thì dường như các doanh nghiệp luôn có dự cảm về tổng thể tình hình sản xuất kinh doanh lạc quan hơn so với tình hình thực tế sẽ diễn ra.

Năm 2014, doanh nghiệp dự cảm hiệu suất sử dụng máy móc thiết bị sẽ tốt hơn rất nhiều so với năm 2013. Một trong những nguyên nhân doanh nghiệp dự cảm sự cải thiện này là do trong thời gian qua các doanh nghiệp đã đẩy mạnh thực hiện tái cấu trúc doanh nghiệp nên mọi nguồn lực trong doanh nghiệp sẽ được sử dụng hiệu quả hơn.

Một số khuyến nghị

Tại Lễ công bố, bà Phạm Thị Thu Hằng - Tổng Thư ký VCCI đã đưa ra một số khuyến nghị của VCCI. Cụ thể, cần thiết lập cơ cấu kinh tế ngành, vùng phù hợp, phục vụ mục tiêu hiệu quả kinh doanh và phát triển lợi thế cạnh tranh của từng địa phương và của quốc gia. Để làm được việc này, các trọng tâm về tái cơ cấu các tổ chức tín dụng mà Chính phủ đang theo đuổi phải được thực hiện đồng bộ và nhất quán, với các định hướng như: Tái cơ cấu đầu tư công, tái cơ cấu DNNN, tái cơ cấu các tổ chức tín dụng. Bên cạnh đó, xây dựng các thể chế để khuyến khích và định hướng đầu tư theo tín hiệu của thị trường, bằng cách đa dạng hóa xuất khẩu, mở rộng thị trường nội địa, hình thành chuỗi cung ứng, tạo lập thị trường cạnh tranh…

Ngoài ra, cần tăng hàm lượng khoa học công nghệ và tỷ trọng giá trị nội địa trong sản phẩm thông qua đầu tư đổi mới công nghệ, chuyển giao kiến thức, thu hút FDI… Lựa chọn một số ngành có lợi thế cạnh tranh để ưu tiên phát triển, tập trung phát triển một số doanh nghiệp có hiệu quả kinh doanh, có quy mô từ cỡ trung bình trở lên.

Xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi, bình đẳng theo hướng áp đặt kỷ luật thị trường đối với tất cả các khu vực kinh tế và tăng cường năng lực bộ máy quản lý nhà nước. Bênh cạnh đó là phát triển nguồn lực về nhân lực chất lượng cao…

Về phía doanh nghiệp, cần quan tâm và thường xuyên cập nhật các chính sách của Chính phủ để tận dụng sự hỗ trợ, tiếp tục thực hiện mạnh mẽ quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp, tăng cường năng lực hấp thụ vốn đầu tư bằng chiến lược kinh doanh, chú trọng việc cân đối dòng tiền, xây dựng, rà soát và có cơ chế giám sát chặt chẽ hệ thống các định mức chi phí trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Tăng cường liên kết trong kinh doanh, đặc biệt là các doanh nghiệp có cùng ngành nghề, nâng cao năng lực tiếp cận và mở rộng thị trường…

Nguồn: http://www.vcci.com.vn